کتاب دیوان حافظ – شمس الدین محمد حافظ

کتاب دیوان حافظ که شاعر آن محمدشمس الدین حافظ شیرازی و توسط انتشارات پیام عدالت به چاپ رسیده است.

خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، مشهور به حافظ، یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین شاعران فارسی‌زبان و از قله‌های ادبیات جهان به شمار می‌رود. او دربین قرن هفتم و قرن هشتم هجری قمری (چهاردهم میلادی) می‌زیسته و عمده شهرت او به دلیل غزلیات بی‌نظیرش است که در مجموعه‌ای به نام دیوان حافظ گردآوری شده‌اند.

• نام کامل: خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین محمد شیرازی.
• زادگاه و تاریخ تولد: حدود سال ۷۲۷ هجری قمری (برابر با ۷۰۵ خورشیدی) در شیراز.
• وفات: ۷۹۲ هجری قمری (برابر با ۷۶۸ خورشیدی) در شیراز و آرامگاه او در حافظیه شیراز، امروزه یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری ایران است.
• لقب: مشهورترین القاب او لسان‌الغیب و ترجمان‌الاسرار است که به دلیل عمق و وسعت معنایی اشعارش و همچنین اعتقاد به پیشگویی و الهام‌بخشی دیوان او، به وی داده شده است.
• اطلاعات دقیقی از زندگی شخصی حافظ در دست نیست، اما می‌دانیم که پدرش بهاءالدین محمد نام داشت و در کودکی او درگذشت. حافظ از سنین جوانی به آموختن علوم و فنون زمان خود پرداخت و قرآن را از حفظ کرد، که از همین رو تخلص “حافظ” را برای خود برگزید. او همچنین با آثار شاعران بزرگی چون سعدی، عطار، مولوی و نظامی آشنایی کامل داشت.
• حافظ در دورانی زندگی می‌کرد که شیراز از مراکز مهم فرهنگی و علمی ایران بود، اما از نظر سیاسی دستخوش تحولات و ناآرامی‌های زیادی بود. او مدتی در دربار پادشاهان محلی شیراز (از جمله شاه شیخ ابواسحاق و شاه شجاع) سمت دیوانی داشت، اما روحیه مستقل و آزاده‌اش همواره بر اشعارش غالب بود.

ویژگی‌های شعر حافظ:

• غزل‌سرایی: حافظ عمدتاً به غزل‌سرایی می‌پرداخت و غزلیات او اوج هنر غزل‌سرایی در ادبیات فارسی محسوب می‌شوند.
• جامعیت و چندبعدی بودن: شعر حافظ دارای ابعاد گوناگونی است و در آن مفاهیم عمیق عرفانی، فلسفی، اخلاقی، اجتماعی در هم تنیده شده‌اند.
• زبان و بیان: زبان حافظ بسیار شیوا، آهنگین و سرشار از ایهام، استعاره، کنایه و دیگر آرایه‌های ادبی است. او توانست از امکانات زبان فارسی به بهترین شکل بهره ببرد و به آن غنای بیشتری ببخشد.
• محتوا:
  • عشق: عشق، چه زمینی و چه الهی، یکی از محورهای اصلی غزلیات حافظ است. او به زیبایی رابطه عاشق و معشوق را بیان می‌کند و عشق را نیروی محرکه جهان می‌داند.
  • عرفان و تصوف: حافظ، عارفی بزرگ بود و مفاهیم عرفانی مانند وحدت وجود، فنا، بقا، عشق الهی، و طریقت را در اشعار خود گنجانده است.
  • رندی و انتقاد اجتماعی: حافظ با زبان طنز و رندی، به ریاکاری، زهدفروشی، تزویر و نفاق برخی از حاکمان و متشرعان زمان خود انتقاد می‌کند. “رند” در شعر حافظ شخصیتی است آزاداندیش، حق‌جو، و وارسته از تعلقات دنیوی.
  • می و میخانه: استفاده از واژگانی چون “می”، “میخانه”، “ساقی” و “مطرب” در اشعار حافظ، اغلب نمادی از مفاهیم عرفانی و معنوی است و نه صرفاً معنای ظاهری.
  • غم و شادی: در اشعار حافظ، شور و شادی زندگی در کنار غمی عمیق از گذران عمر و ناپایداری دنیا دیده می‌شود که به شعر او عمق می‌بخشد.

تاثیر حافظ بر ادبیات فارسی و جهان:

• الگوی شاعران پس از خود: حافظ به عنوان یک الگوی بی‌بدیل برای شاعران پس از خود شناخته می‌شود و بسیاری از شاعران از سبک و شیوه او الهام گرفته‌اند.
• حفظ و ترویج زبان فارسی: حافظ با سرودن اشعاری به این زیبایی، به غنا و ماندگاری زبان فارسی کمک شایانی کرد.
• نفوذ در فرهنگ عامه: دیوان حافظ در فرهنگ و زندگی مردم ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. “فال حافظ” از سنت‌های دیرینه ایرانیان است که در مناسبت‌های مختلف از جمله شب یلدا و عید نوروز رواج دارد.
• شهرت جهانی: اشعار حافظ به زبان‌های مختلفی در سراسر جهان ترجمه شده و مورد تحسین و مطالعه بسیاری از بزرگان ادبیات و فلسفه جهان، از جمله گوته (شاعر بزرگ آلمانی)، رالف والدو امرسون (نویسنده آمریکایی) و نیچه (فیلسوف آلمانی)، قرار گرفته است. گوته، دیوان “شرقی-غربی” خود را با الهام از حافظ سروده است.

روز حافظ: بیستم مهرماه در تقویم به نام “روز بزرگداشت حافظ” نامگذاری شده است و هر ساله مراسم ویژه‌ای در حافظیه شیراز و سایر نقاط کشور برگزار می‌شود.

حافظ، شاعری است که پس از گذشت قرن‌ها، همچنان در دل و جان ایرانیان و دوستداران ادب فارسی جای دارد و اشعارش هر بار با تفسیری جدید، درهای تازه‌ای به سوی معنا و معرفت می‌گشاید.

مشخصات کتاب به شرح زیر است:

1. دیوان حافظ
2. جیبی
3. متن کامل
4. چرم
5. با قاب
6. بافال
7. تحریر
8. تصحیح علامه محمد قزوینی
9. خط مصطفی اشرفی
10. پیام عدالت