کتاب چرند و پرند – علی اکبر دهخدا

کتاب چرند و پرند نویسنده علی اکبر دهخدا کخ از انتشارات آزرمیدخت منتشر شده است.

ای بابا! برو پی کارت، برو عقلت را عوض کن.

مگر هرکسی هرچی گفت باید باور کرد؟

پس این عقل را برای چی توی کله ی آدم گذاشته اند.

آدمیزاد گفته اند که چیز بفهمد اگر نه می گفتند حیوان…

کتاب “چرند و پرند” مجموعه‌ای از مقالات طنز اجتماعی و سیاسی علی‌اکبر دهخدا است که ابتدا در فاصله سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۷ هجری قمری (مصادف با سال‌های اولیه انقلاب مشروطه و شروع استبداد صغیر) در روزنامه صوراسرافیل منتشر می‌شد. دهخدا این مقالات را با امضای مستعار “دخو” می‌نوشت و به دلیل لحن تند و گزنده‌اش در نقد اوضاع، مورد غضب بسیاری از گروه‌ها، از جمله روحانیون، وکلای مجلس، شاه و درباریان قرار گرفت.

محتوای کتاب:

“چرند و پرند” شامل نوشته‌هایی در قالب‌های گوناگون مانند داستان کوتاه، اعلامیه، تلگراف، گزارش خبری و … است. محور اصلی این نوشته‌ها دفاع از جنبش مشروطه و نقد شدید استبداد، جهل، خرافه پرستی، فساد، ناکارآمدی دولتمردان و مجلس، نفوذ بیگانگان، ستم و بی‌عدالتی، و بسیاری از معضلات اجتماعی و فرهنگی دوران قاجار است. دهخدا با قلم طنزآمیز و تیزبین خود، به ناهنجاری‌های جامعه می‌پردازد و دغدغه‌های عمیق خود را برای اصلاحات و پیشرفت کشور به تصویر می‌کشد.

او با استفاده از شخصیت‌های خیالی و دیالوگ‌های عامیانه، تناقضات و خصوصیات مضحک جامعه را به تصویر می‌کشد. شخصیت‌هایی مانند “دخو”، “خرمگس” و “سگ حسن دله” در این نوشته‌ها حضور دارند که هر یک نمادی از اقشار مختلف جامعه آن روزگار هستند.

سبک نگارش:

یکی از ویژگی‌های برجسته “چرند و پرند”، سبک نگارش نوین و بی‌سابقه آن در ادبیات فارسی است. دهخدا با برگزیدن زبان محاوره و عامیانه در نوشته‌هایش، از سبک نگارش پیچیده و رایج زمان خود فاصله گرفت. او با به کار بردن اصطلاحات روزمره مردمی و ضرب‌المثل‌ها، نثری قدرتمند و فصیح، اما در عین حال ساده و روان پایه گذاری کرد. جملات او کوتاه، دستوری صحیح و بسیار موفق در انتقال پیام نویسنده هستند. این سبک نگارش، که تحت تأثیر نشریه فکاهی “ملانصرالدین” قفقاز نیز بود، به عنوان پیشرو نثر مدرن فارسی شناخته می‌شود و بعدها به سرمایه و پیشینه زبانی داستان کوتاه فارسی تبدیل شد.

“چرند و پرند” از چندین جهت حائز اهمیت است:

• پیشگامی در طنز سیاسی و اجتماعی: دهخدا را از پایه گذاران طنز سیاسی در ایران می‌دانند. او با این اثر، طنز را از یک ابزار صرفاً شخصی به یک رسانه ادبی و ابزاری مؤثر برای نقد سیاسی و اجتماعی تبدیل کرد.
• سند تاریخی دوران مشروطه: این کتاب نه تنها اثری ادبی است، بلکه یک سند تاریخی ارزشمند از فضای سیاسی و اجتماعی ایران در دوران مشروطه محسوب می‌شود. از خلال طنزهای دهخدا می‌توان به اطلاعات تاریخی زیادی درباره آن برهه دست یافت.
• پایه‌گذاری نثر نوین فارسی: دهخدا با نوآوری در زبان و سبک نگارش، راه را برای ساده‌نویسی و واقع‌گرایی در ادبیات فارسی باز کرد و تأثیر عمیقی بر نویسندگان پس از خود گذاشت.
• نقد جسورانه و بیدارگر: دهخدا با نقدهای تند و بی‌رحمانه‌اش، تلاش کرد تا جهل و خرافات را از بین ببرد و جامعه را به سمت آگاهی و پیشرفت سوق دهد.

با وجود اینکه موضوعات مطرح شده در “چرند و پرند” مربوط به یک برهه خاص تاریخی هستند، اما دغدغه‌های آن همچنان به قوت خود باقیست و بسیاری از ریشه‌های مشکلات امروز جامعه را می‌توان در آن یافت. به همین دلیل، “چرند و پرند” همچنان اثری خواندنی، لذت‌بخش و آموزنده برای خوانندگان از تمامی اقشار جامعه است.