کتاب ساغر و ساقی – شمس الدین محمد حافظ شیرازی

• زادگاه و تولد: خیام در حدود سال ۴۳۹ هجری قمری (برابر با ۱۰۴۸ میلادی) در نیشابور، یکی از شهرهای مهم خراسان بزرگ آن زمان، به دنیا آمد.
• تحصیلات: او از همان کودکی هوش و استعداد فوق‌العاده‌ای از خود نشان داد و در نیشابور به فراگیری علوم رایج آن دوران، از جمله فلسفه، ریاضیات، نجوم، فقه و زبان‌شناسی پرداخت. برخی مورخان او را شاگرد امام موفق نیشابوری (از علمای بزرگ آن دوره) می‌دانند.
• دوره تاریخی: خیام در دورانی زندگی می‌کرد که ایران تحت سلطه ترکان سلجوقی بود و از نظر سیاسی و اجتماعی، دوره پرفراز و نشیبی به شمار می‌رفت. با این حال، شهرهایی مانند نیشابور و اصفهان همچنان مراکز مهمی برای علم و فرهنگ بودند.

بابا طاهر عریان:

بابا طاهر، مشهور به بابا طاهر عریان، یکی از عارفان و شاعران بزرگ ایرانی در اواخر قرن چهارم و اواسط قرن پنجم هجری قمری (سده ۱۱ میلادی) است. او بیشتر به دلیل دوبیتی‌های ساده، دلنشین و سرشار از مضامین عرفانی و عاشقانه خود شهرت دارد.

زندگی‌نامه: اطلاعات دقیق و کاملی از زندگی بابا طاهر در دست نیست و این به دلیل مسلک درویشی و گوشه‌گیری اوست که باعث شده شرح مفصلی از احوالش به ثبت نرسد.

• زادگاه: او اهل همدان بود و از این رو به او “بابا طاهر همدانی” نیز گفته می‌شود. برخی نیز معتقدند او اهل روستای ایرانه ملایر بوده است.
• القاب:
  • “بابا”: این لقب در گذشته به پیران کامل و مرشدان وارسته داده می‌شد و نشان‌دهنده جایگاه عرفانی اوست.
  • “عریان”: این لقب به احتمال زیاد به دلیل بریدن او از تعلقات دنیوی و وارستگی‌اش از قیود مادی بوده است. برخی نیز معتقدند این لقب بیانگر “عریان بودن” و صراحت کلام و عدم تظاهر اوست.
• دوران زندگی: او معاصر با طغرل بیگ سلجوقی بود و طبق روایات، ملاقاتی بین این دو در همدان رخ داده است که نشان‌دهنده احترام طغرل به جایگاه معنوی بابا طاهر است.
• وفات: بابا طاهر در همدان وفات یافت و آرامگاه او در شهر همدان، امروزه زیارتگاه عارفان و دوستداران ادب است. این آرامگاه چندین بار بازسازی شده است و بنای فعلی آن در دوران پهلوی اول توسط هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شده است.

ویژگی‌های اشعار و آثار:

• دوبیتی‌ها : عمده شهرت بابا طاهر به دلیل دوبیتی‌های اوست. که از سادگی، صراحت، و عمق عاطفی و عرفانی خاصی برخوردارند.