کتاب گلستان سعدی – ابومحمد مشرف الدین مصلح سعدی

کتاب گلستان سعدی که شاعر آن ابومحمد مشرف الدیم مصلح سعدی و توسط انتشارات پرثوآ منتشر شده است.

گلستان سعدی، شاهکار بی‌بدیل ادب فارسی، اثری است از شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی، شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم هجری. این کتاب که در سال 656 هجری قمری (مصادف با حدود 1258 میلادی) به نثر آهنگین و دلنشین نوشته شده، یکی از تأثیرگذارترین و مشهورترین آثار ادبی ایران و جهان به شمار می‌رود.

ساختار و محتوا: گلستان شامل هشت باب (بخش) است که هر باب به موضوعی خاص اختصاص دارد و دربرگیرنده حکایات، پندها، اندرزها، امثال و اشعار فراوان است. نظم و نثر در گلستان در هم تنیده‌اند؛ به این صورت که در میان حکایات منثور، ابیات و قطعات شعر فارسی و عربی نیز برای تأیید، تکمیل یا نتیجه‌گیری مطلب آورده شده‌اند. زبان گلستان نثری فصیح، موجز، موزون و آهنگین است که به “نثر مسجع” معروف است و سعدی در به کارگیری آن به اوج کمال رسیده است.

باب‌های هشت‌گانه گلستان عبارتند از:

1. باب اول: در سیرت پادشاهان: این باب به اخلاق و آداب کشورداری، عدالت، ظلم‌ستیزی و مسئولیت‌پذیری پادشاهان می‌پردازد و حکایاتی از پادشاهان عادل و ظالم، و عواقب کردارشان را بیان می‌کند.
2. باب دوم: در اخلاق درویشان: این بخش به صفات پسندیده درویشان و گوشه‌نشینان، قناعت، توکل، صبر و تواضع اختصاص دارد.
3. باب سوم: در فضیلت قناعت: این باب بر اهمیت قناعت، بی‌نیازی از خلق، و دوری از حرص و طمع تأکید می‌کند.
4. باب چهارم: در فواید خاموشی: به ارزش سکوت، کم‌گویی، و پرهیز از سخنان بیهوده می‌پردازد.
5. باب پنجم: در عشق و جوانی: این باب به ماهیت عشق، تجربه‌های جوانی، و گاهی به جنبه‌های مادی و مجازی عشق نیز اشاره دارد.
6. باب ششم: در ضعف و پیری: به ناپایداری دنیا، گذرا بودن جوانی و زیبایی، و عبرت‌گرفتن از پیری و مرگ می‌پردازد.
7. باب هفتم: در تأثیر تربیت: این باب به اهمیت تعلیم و تربیت، و تأثیر آن بر سرنوشت انسان می‌پردازد.
8. باب هشتم: در آداب صحبت: به آداب معاشرت، سخن گفتن، شوخی کردن، و رفتار مناسب در جمع اختصاص دارد.

ویژگی‌های برجسته گلستان:

• نثر آهنگین و مسجع: مهمترین ویژگی گلستان، نثر فاخر و دلنشین آن است که سجع‌های زیبا و کلمات هم‌وزن، به آن حالتی آهنگین و شاعرانه بخشیده‌اند. این ویژگی باعث می‌شود که گلستان به راحتی در ذهن بماند و خواندن آن لذت‌بخش باشد.
• ایجاز و اختصار: سعدی در بیان مطالب نهایت ایجاز را رعایت کرده و با کمترین کلمات، عمیق‌ترین مفاهیم را منتقل می‌کند.
• جامعیت مضامین: گلستان طیف وسیعی از موضوعات اخلاقی، اجتماعی، فلسفی، دینی، و حتی طنزآمیز را دربرمی‌گیرد که آن را برای هر سلیقه‌ای جذاب می‌کند.
• موعظه و اندرز: هدف اصلی سعدی از نگارش گلستان، آموزش و تربیت اخلاقی خوانندگان است. حکایات او پر از پند و نصیحت‌های کاربردی برای زندگی فردی و اجتماعی است.
• سادگی و روانی: با وجود فصاحت و بلاغت، زبان گلستان نسبتاً ساده و روان است و حتی برای خوانندگان امروزی نیز قابل فهم است (البته با مراجعه به لغت‌نامه برای برخی کلمات قدیمی).
• کاربرد امثال و حکم: بسیاری از جملات و ابیات گلستان به صورت ضرب‌المثل درآمده و وارد زبان روزمره مردم شده‌اند که نشان‌دهنده عمق نفوذ این اثر است.
• بشردوستی و تساهل: سعدی در گلستان نگرشی بشردوستانه و دور از تعصبات دارد و به ارزش‌های والای انسانی اهمیت می‌دهد.

تأثیر و اهمیت گلستان:

گلستان سعدی از زمان نگارش تاکنون، همواره مورد توجه و مطالعه قرار گرفته است.

• در ادبیات فارسی: الگوی بسیاری از نویسندگان پس از خود بوده و تأثیر عمیقی بر نثر فارسی گذاشته است. سبک نگارش آن به “سبک گلستان” معروف شده است.
• در جهان: به زبان‌های مختلفی از جمله انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و لاتین ترجمه شده و مورد تحسین شرق‌شناسان و ادیبان جهان قرار گرفته است.
• در فرهنگ عمومی: حکایات و پندهای آن بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و ادب عامه مردم ایران شده و در ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات روزمره حضور پررنگی دارد.
• ارزش تعلیمی: همچنان به عنوان یک کتاب درسی و آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و منبعی غنی برای درس‌های اخلاق و حکمت است.

در یک کلام، گلستان سعدی آینه‌ای تمام‌نما از حکمت و ادب ایرانی است که با گذشت قرن‌ها، همچنان تازگی، جذابیت و تأثیرگذاری خود را حفظ کرده است. مطالعه آن نه تنها از نظر ادبی، بلکه از نظر اخلاقی و زندگی نیز می‌تواند بسیار آموزنده و الهام‌بخش باشد.